Waarde vakantiedag: moet bij de uitbetaling tijdens vakantie rekening worden gehouden met overwerk?

Het Gerechtshof Amsterdam heeft op 12 december 2023[1]
uitspraak gedaan over de waarde van vakantiedagen. Met de waarde van een vakantiedag wordt bedoeld wat de hoogte is van het loon dat moet worden betaald als de werknemer vakantie opneemt. Ofwel welk loon moet worden uitbetaald tijdens vakantiedagen.

In de zaak die bij het Gerechtshof Amsterdam speelde ging het om een vrachtwagenchauffeur die naast zijn basissalaris ook overwerkuren uitbetaald kreeg. De chauffeur heeft om uitbetaling van achterstallige loonbetaling verzocht over de afgelopen vijf jaar voor gedurende de periode dat hij vakantie heeft genoten. De chauffeur heeft tijdens zijn vakantie namelijk geen overwerk uitbetaald gekregen. De kern van het geschil tussen partijen was of bij de vaststelling van de dagwaarde van een vakantiedag wel of niet rekening moet worden gehouden met door werknemer verricht overwerk.

Vakantieloon
Het Europees Hof heeft bepaald dat werknemers tijdens vakantie recht hebben op de uitbetaling van hun ‘normale’ loon. Wat onder het normale loon moet worden verstaan is uitgemaakt in de Europese Richtlijn 2003/88 (‘de Richtlijn’) en Europese rechtspraak[2].

De Richtlijn behandelt het recht op jaarlijkse vakantie en het recht op betaling uit hoofde daarvan als twee aspecten van één recht. De loonbetaling tijdens dat verlof heeft tot doel, de werknemer tijdens de jaarlijkse vakantie in een situatie te brengen die qua beloning vergelijkbaar is met de situatie tijdens de gewerkte periodes. De essentie van de Richtlijn is dat de werknemer geen financieel nadeel mag ondervinden van het opnemen van verlof.

Het Hof van Justitie EU heeft in het Williams/British Airways arrest bepaald dat naast het basisloon alle componenten die intrinsiek samenhangen met de werkzaamheden van de werknemer en waarvoor hij een financiële compensatie ontvangt tot het vakantieloon behoren. Slechts occasionele en bijkomen kosten die de werknemer maakt bij de uitvoering van zijn taken behoren niet tot het vakantieloon. Toeslagen die verband houden met de persoonlijke en professionele status van de werknemer behoren dus ook tot het vakantieloon. In het Lock/British Gas arrest heeft Europees Hof daarna uitdrukkelijk bepaald dat onder vakantieloon ook provisies vallen. Juist voor provisie geldt dat als de werknemer op vakantie zou gaan en dan geen aanspraak op provisie heeft, dat hij dan financieel nadeel ondervindt. De uitsluiting van bijvoorbeeld provisie voor de berekeningsgrondslag is dan in strijd met de recuperatie gedachte.

Valt de uitbetaling van overwerk onder de looncomponenten die moeten worden uitbetaald tijdens vakantie?
Bij beantwoording van deze vraag is het van belang of het overwerk als zodanig is opgedragen, of dat werknemer dit overwerk mocht weigeren, of het overwerk een verplichting was die voortvloeide uit de arbeidsovereenkomst, of het verrichte overwerk een structureel karakter had en of het overwerk intrinsiek samenhangt met de overeengekomen taak.

Volgens de werkgever in deze zaak was het overwerk onverplicht en dat werk kon door de werknemer worden geweigerd. Het verrichten van overwerk zou volgens de werkgever niet automatisch voortvloeien uit zijn taken. Ter beoordeling of het overwerk verplicht is, is van betekenis of het overwerk grotendeels voorzienbaar en gebruikelijk is en het hiervoor ontvangen loon een belangrijk element van de totale beloning vormt. In de zaak bij het Gerechtshof Amsterdam is de werknemer een internationaal chauffeur. Het Gerechtshof heeft geoordeeld dat het feit dat de werknemer verplicht was de ritten naar in dit geval Italië te voltooien, zonder de mogelijk tussentijds de rit te beëindigen als verplicht overwerk dient te worden beschouwd.

De tweede vraag is of het overwerk grotendeels voorzienbaar en regelmatig was. Het enkele feit dat de omvang van de overuren enigszins fluctueert, betekent niet dat het overwerk toch grotendeels voorzienbaar en regelmatig was. Gedurende het gehele dienstverband is er geen één maand geweest dat de werknemer geen overuren heeft gemaakt.

De derde te beantwoorden vraag is of het voor het overwerk te ontvangen loon een belangrijk element van het totale salaris was. In deze zaak is gebleken dat de werknemer door het overwerk een toeslag op het basissalaris ontving op jaarbasis van gemiddeld 25%. Het Gerechtshof komt tot de conclusie dat werknemer structureel recht had op (overwerk)toeslagen en vergoedingen.

Conclusie
Aan de drie vereisten voor het uitbetalen van overwerk, te weten verplicht, voorzienbaar/regelmatig en substantieel onderdeel van het loon, is hier dus voldaan. Het overwerk hangt intrinsiek samen met de werkzaamheden van de werknemer. Daarmee is komen vast te staan dat met de verrichte overuren rekening dient te worden gehouden bij de berekening van de dagwaarde van een vakantiedag. Het Gerechtshof komt dan ook tot de conclusie dat de werknemer recht had op uitbetaling van overwerk tijdens zijn verlof. Het opnemen van vakantie mag de werknemer namelijk niet in een financieel nadeligere positie brengen dan als hij wel had gewerkt.

Voor meer informatie
Hebt u vragen of wilt u meer informatie over dit onderwerp? Neem dan gerust even contact op.

Luciënne ter Haar
terhaar@vzba.nl
T: 0341-420606

[1] Gerechtshof Amsterdam 12 december 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:3103
[2] Robinson-Steele arrest, ECLI:EU:C:2006:177, punt 58 & Williams/British Airways arrest, HvJ EU 15 september 2011, C-155/10 & Lock/Britsh Gas arrest, HvJ EU 22 mei 2014, JAR 2014/163.