HET KINDGESPREK MET DE RECHTER

In procedures in het familie en jeugdrecht waarbij minderjarige kinderen betrokken zijn, heeft een kind een zogenoemd hoorrecht. Denk dan bijvoorbeeld aan procedures waar het gaat over de hoofdverblijfplaats van een kind, de verdeling van de zorg of een omgangsregeling, een verhuizing, een ondertoezichtstelling en/of uithuisplaatsing.

Wettelijk kader
In de Wet is vastgelegd dat de rechter in familie en jeugdzaken pas beslist nadat de minderjarige van twaalf jaar of ouder in de gelegenheid is gesteld om zijn mening kenbaar te maken, enkele uitzonderingen daargelaten. Voor minderjarigen jonger dan twaalf jaar geldt dat zij in de gelegenheid kunnen worden gesteld om hun mening kenbaar te maken. Met andere woorden de rechter kan dan besluiten om naar eigen inzicht een minderjarige uit te nodigen voor een kindgesprek. In de praktijk komt het niet vaak voor dat jongere kinderen worden gehoord. De leeftijdsgrens van twaalf jaar wordt vrij strikt toegepast. Op deze leeftijdsgrens is al langere tijd kritiek, mede doordat er in internationale regelgeving, zoals het Internationaal Verdrag voor de Rechten van de Kind, anders over wordt gedacht.

Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK)
In artikel 12 van het IVRK is, kort gezegd, vastgelegd dat ieder kind het recht heeft zijn mening te geven over zaken die hem aangaan. Aan de mening dient vervolgens passend belang te worden gehecht in overeenstemming met de leeftijd van het kind. Het VN-Kinderrechtencomité heeft in 2009 in een algemene toelichting op dit artikel aangegeven dat het hoorrecht niet afhankelijk is van een leeftijdsgrens, maar dat alle minderjarige kinderen, ongeacht hun leeftijd, in staat zijn om een mening te vormen en hebben alle minderjarigen het recht om gebruik te maken van het hoorrecht.

Advies over leeftijdsgrens
De afgelopen jaren is er in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid onder andere onderzoek gedaan naar de vraag of het wenselijk is om het hoorrecht van minderjarigen uit te breiden. In een rapport (WODC-rapport 2020) dat is verschenen naar aanleiding van dit onderzoek wordt bepleit om de leeftijd waarop kinderen gehoord worden te verlagen naar acht jaar, omdat het gemiddeld genomen goed mogelijk is om dan al een kindgesprek te voeren. Het betrekken van kinderen bij belangrijke beslissingen die over hun leven worden genomen, is volgens het rapport van belang vanwege de positieve effecten op het psychologisch welbevinden van het kind (gevoel van waardering en toename van zelfvertrouwen). Wanneer kinderen niet worden betrokken in het proces kan dit negatieve effecten hebben en bijvoorbeeld leiden tot een verlaagd zelfbeeld, frustratie en gedragsproblemen. Na het WOCD-rapport is in een rapport van de reflectiecommissie ‘Recht doen aan kinderen en ouders’ (2023) en in het advies van de Adviescommissie Rechtsbescherming ‘Kinderen en ouders met recht goed beschermd’ (2024) opgeroepen om in familie- en jeugdzaken kinderen vanaf 8 jaar te horen en te komen tot een landelijk eenduidig beleid op dit punt.   

Aanbevelingen werkgroep
Vanuit de Expertgroepen Jeugdrechters en Gezag & Omgang is een werkgroep geformeerd die sinds 2017 aan aantal aanbevelingen heeft gedaan over het horen van kinderen en het verlagen van de leeftijdsgrens. Van de laatste aanbevelingen hebben er drie prioriteit gekregen. Het gaat om het horen van minderjarigen vanaf acht jaar, het loskoppelen van het kindgesprek van de zittingen en de terugkoppeling aan de minderjarige. 

Leeftijdsgrens gaat omlaag
Naar aanleiding van deze aanbevelingen is afgesproken dat alle Gerechtshoven uiterlijk per 1 januari 2025 de leeftijdsgrens van acht jaar gaan hanteren voor het uitnodigen van kinderen voor een kindgesprek. Elk gerecht gaat zelf aan de slag met de implementatie van de aanbevelingen.

Wanneer de rechtbanken de aanbevelingen gaan volgen is op dit moment nog niet bekend.

Het kindgesprek in de praktijk
Tot slot nog kort iets over hoe een kindgesprek nu in de praktijk gaat. Kinderen krijgen op het adres waar zij ingeschreven staan een uitnodiging toegestuurd om met de rechter te komen praten. In die uitnodiging wordt de reden voor de uitnodiging weergegeven en een keuzemogelijkheid gegeven om te komen voor een gesprek, niet te komen of een brief te schrijven. Als kinderen kiezen voor een gesprek met de rechter, dan vindt dit gesprek bij de meeste rechtbanken plaats op een ander moment dan wanneer de ouders voor de zitting naar de rechtbank gaan. De rechter voert het gesprek met het kind altijd in de aanwezigheid van een griffier, die aantekeningen maakt van het gesprek. De rechter draagt daarbij geen toga en bij de meeste rechtbanken en gerechtshoven is er een aparte kamer voor deze gesprekken die op een kindvriendelijke wijze zijn ingericht en vindt het gesprek niet plaats in een zittingszaal. Het gesprek duurt over het algemeen niet veel langer dan 10 minuten. Op de website rechtvoorjou.nl staat er meer informatie voor kinderen over het kindgesprek en is er een filmpje te vinden waarin wordt uitgelegd hoe het gesprek gaat.

Voor meer informatie:
Tamara Putters
putters@vanzeijlbijlaartsen.nl
T: 0341- 420606