Hoge Raad schept duidelijkheid over voorwaarden bestelproces bij online aankoop

Op 4 oktober 2024 heeft de Hoge Raad met een tweetal prejudiciële beslissingen duidelijkheid geschapen over de voorwaarden waar een bestelproces van een webshop tenminste aan moet voldoen.

Consumentenbescherming
Het Europese consumentenrecht schrijft (onder meer) voor dat wanneer een consument online een overeenkomst sluit door op een knop te klikken, uit de tekst op die knop op niet voor misverstand vatbare wijze moet blijken dat de consument daardoor een betalingsverplichting aangaat (artikel 6:230v lid 3 BW).

Bestelknop
De Hoge Raad oordeelt in zijn eerste beslissing dat een knop met daarop alleen de tekst “bestelling plaatsen” onvoldoende is. Datzelfde geldt voor een knop met daarop alleen de tekst “bestellen” of “bestelling afronden”. Een knop met de tekst “bestelling met betalingsverplichting” voldoet wel.

Gevolgen wanneer bestelknop niet voldoet aan eisen
In zijn tweede prejudiciële beslissing legt de Hoge Raad uit wat een rechter moet doen als de tekst op een bestelknop niet voldoet aan deze eisen. Volgens het Europese recht moet er een doeltreffende, afschrikkende maar ook evenredige sanctie staan op het niet-naleven van de bestelknopbepaling. Een overeenkomst die in strijd met dit voorschrift tot stand komt, is vernietigbaar en de rechter kan in dat geval de overeenkomst geheel of gedeeltelijk vernietigen.

Bij algehele vernietiging vervallen de verplichtingen uit de overeenkomst volledig en hebben partijen over en weer recht op ongedaanmaking van de door hen verrichte prestaties. De consument zal dan dus de gekochte producten moeten teruggeven en de verkoper betaalt de koopprijs terug. Algehele vernietiging mag de rechter volgens het Europese recht evenwel alleen toepassen als de consument daartegen geen bezwaar heeft.

Dat betekent dat het verschil maakt of een consument wel of niet in de procedure is verschenen en verweer heeft gevoerd tegen de vordering van de verkoper tot betaling van de koopprijs.

Consument niet verschenen
In zaken waarin de consument niet is verschenen kan de rechter slechts overgaan tot gedeeltelijke vernietiging, in die zin dat de vernietiging de rechten van de consument niet aantast en de verplichtingen van de consument in stand blijven voor zover nodig is om te voorkomen dat de sanctie voor de verkoper onevenredig zou zijn.

Gedeeltelijke vernietiging vertaalt zich in de vorm van een korting op het door de consument te betalen bedrag. Omdat de rechtspraktijk op dit punt behoefte heeft aan een eenvoudig te hanteren regel, oordeelt de Hoge Raad dat een korting van één derde in het algemeen redelijk is. Dit is een richtlijn; de rechter mag in een concreet geval een andere korting toepassen.

Consument wel verschenen
In zaken waar de consument wel in de procedure is verschenen, vernietigt de rechter de overeenkomst volledig als de consument zich daartegen niet heeft verzet. Als de consument zich wel verzet tegen vernietiging van de overeenkomst, ziet de rechter af van vernietiging.

Volledige vernietiging van een overeenkomst heeft zoals gezegd tot gevolg dat de consument en de verkoper met terugwerkende kracht niet aan de overeenkomst zijn gebonden. Dit brengt met zich mee dat een verkoper de geleverde goederen als onverschuldigd gepresteerd kan terugvorderen. Betekent dit dat een consument op zijn beurt dan het gehele aankoopbedrag terugkrijgt? Niet per se.

Een verkoper zal in nagenoeg alle gevallen van terugvordering nadeel ondervinden, omdat het product enige tijd door de consument is gebruikt en als gevolg daarvan een deel van zijn waarde zal hebben verloren. De Hoge Raad oordeelt dat de consument in een dergelijk geval de waarde van een al geleverde prestatie slechts aan de verkoper hoeft te vergoeden, voor zover dat redelijk is. Het is aan de rechter om dat in ieder specifiek geval te beoordelen.

Het is volgens de Hoge Raad in ieder geval niet redelijk dat de verkoper voor die waarde een vergoeding zou ontvangen, zonder dat rekening wordt gehouden met enige korting. Dat zou namelijk betekenen dat de overtreding door de verkoper van het consumentenrecht voor hem zonder gevolgen blijven.

Voor meer informatie
Wilt u meer weten of heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op.

Erik Kuper
kuper@vanzeijlbijlaartsen.nl
T: 0341- 420606